Met een groep van vijfentwintig Rotterdammers bespreek ik, tijdens vier bijeenkomsten, de Nederlandse ‘literatuur na de bevrijding‘ – een misleidende titel, want de eerste les is gewijd aan ‘oorlogsliteratuur‘ en eigenlijk blijven we daar de rest van de cursus op doorgaan.

Literatuur en (de nasleep van) de Tweede Wereldoorlog, in Nederland – kunnen we daar nu eens kort over zijn? Geuzen- en andere verzetspoëzie, opnieuw gepubliceerd en van haar anonimiteit ontdaan – daar zit weinig literairs aan, maar des te meer oorlogs. De vaderlandslievende, veelgelezen lectuur die direct na de oorlog de bokken van de schapen scheidde, is dat oorlogsliteratuur? De memoires van verzetsmensen en Soldaten van Oranje die soms wel, soms niet het hele verhaal vertelden, aan lezers die tijdens de oorlog misschien ook al niet de hele waarheid wilden weten? Omvat het begrip oorlogsliteratuur niet gewoon álle romans waarin de oorlogservaring centraal staat? Daarnaast ook de romans die de vraag stellen naar de (morele) betekenis van de oorlog in de literatuur en de romans die deze betekenis en vraag ter discussie stellen? De poëzie van de Vijftigers, bijvoorbeeld, het onderwerp van mijn derde cursusbijeenkomst – hoe kunnen we die gecanoniseerde dichters en (vergeten) gedichten nu onder ‘literatuur na de bevrijding‘ classificeren, in andere dan chronologische zin? ‘De Grote Drie en de oorlog‘ – zelfde vraag.

Steeds komen dezelfde vragen naar voren en dezelfde belangstelling voor die vragen. Wat is de betekenis voor ons, lezers, nu nog? ‘Het houdt nooit op,‘ verzucht een van mijn cursisten na afloop van de derde bijeenkomst, of misschien is het wel een vraag: ‘Houdt het dan nooit op?‘ De vraag stellen is hem beantwoorden, denk ik. Maar stel de vraag nog eens?......