In de Ferdinand Postma Library van Potchefstroom (Zuid-Afrika) staat een bijzonder boek. Het is het enig nog bekende exemplaar ter wereld van Het mooiste meisje aan boord van Henriëtte Wilhelmina Beijerinck (1836-1906). De roman uit 1894, die als ondertitel oorspronkelijke roman uit het Indische leven heeft, was decennialang onvindbaar. Omdat ik vermoedde dat het over een zeereis tussen Nederland en Nederlands-Indië ging – het onderwerp van mijn proefschrift in wording, De kolonie op drift –, zocht ik vanaf 1992 elke week het internet af naar het boek. Na ongeveer twintig jaar vergeefs zoeken dook de titel ineens op in WorldCat, de website waarop meer dan 72.000 bibliotheken uit meer dan 90 landen samenwerken aan één gemeenschappelijke online catalogus.

Na bemiddeling van Olf Praamstra, die in Potchefstroom college had gegeven aan de Noordwes-Universiteit en kennissen had op de bibliotheek, kreeg ik scans van het lang gezochte werk in mijn bezit. Met gretigheid las ik de tekst Beijerinck. Deze bleek over voldoende verteltalent te beschikken om de lezer tot het einde van de roman te blijven boeien, maar ik vond haar tekst beslist geen esthetisch meesterwerk. Het boek bevatte beschrijvingen van twee overtochten, die ik dankbaar verwerkte in mijn dissertatie.

Het mooiste meisje aan boord liet mij echter niet los. Ik weet dat maar aan het feit dat het zoeken ervan mij zolang had beziggehouden. Totdat ik besefte dat er met het boek iets anders aan de hand was. Na het lezen van De njai (2008) van Reggie Baay en Lichter dan ik (2019) van Dido Michielsen realiseerde ik mij dat Het mooiste meisje aan boord een uniek perspectief op de njai bood. De tekst bleek van grote literair-historisch waarde en verdiende het om na bijna 120 jaar opnieuw uitgegeven te worden.......