Van De Moderne Tijd, het tijdschrift van onze gelijknamige Werkgroep, is een nieuwe aflevering verschenen, een dubbeldik (ruim 220 pagina’s) themanummer onder redactie van Tom Sintobin en Robert Verhoogt: water en macht. Dit themanummer komt grotendeels voort uit het congres ‘Water: beleving, beheer, beeldvorming in de lange negentiende eeuw’ dat de werkgroep De Moderne Tijd op 22 maart 2024 organiseerde. Bij die gelegenheid gingen sprekers aan de slag met allerhande vragen die met de omgang met water in de lange negentiende eeuw in de lage landen te maken hebben. Hoewel de bijdragen zeer divers zijn, valt er toch een rode draad in dit nummer te ontwaren: alle onderzoekers hebben zich gebogen over de correlatie tussen water en macht.

Zo brengt Wim Klinkert in kaart hoe Nederland eeuwenlang experimenteerde met water als een verdedigingsmiddel tegen militaire invallen van buitenaf. Dat bleek inderdaad een machtig instrument te zijn in de zeventiende eeuw, maar speelde amper een rol tijdens de Tweede Wereldoorlog. Nico Randeraad en Joris Roosen buigen zich over de manier waarop geprobeerd werd om de Limburgse Maas te beheren. Francien van den Heuvel laat in haar bijdrage zien hoe de Brabantse stad ’s-Hertogenbosch de wateroverlast die diverse rivieren op gezette tijden veroorzaakten onder controle probeerde te krijgen. In de bijdrage van Maurits Ertsen staat een andere vorm van macht uitoefenen centraal: hij laat zien hoe sluizen niet alleen gebruikt werden om water in toom te houden, maar ook om de bevolking van de kolonie onder de knoet te houden.

Met het onderzoek van Matthijs Degraeve komen we in het domein van water in huiskamers binnen. Hij beschrijft hoe de waterhuishouding van Europese steden steeds technologischer werd, waardoor het dagelijkse leven van de stedelingen steeds meer onder controle kwam. Nathan Lauwers en Kim Descheemaeker maken dan weer de conflicten zichtbaar rondom de toegang tot drinkbaar water in twee Belgische steden. Joey Spijkers bespreekt de drooglegging van de Haarlemmermeer. Die wordt conventioneel opgevat als een nationaal prestigeproject, maar blijkt al heel snel ook als een lokale verworvenheid te zijn gezien. Tom Sintobin behandelt een vissoort die in de Haarlemmermeer zijn laatste West-Europese habitat blijkt te hebben gehad: de Europese meerval. Dit bonte themanummer sluit af met een beeldessay van Robert Verhoogt, die uitlegt hoe wetenschappers en kunstenaars, met het brede publiek in hun kielzog, steeds meer inzicht kregen in datgene wat tot dan toe aan het oog en de controle was ontsnapt: de onderwaterwereld.

U kunt dit nummer bestellen (of een abonnement afsluiten) via de website van de Amsterdam University Press.

De Moderne Tijd, 2025, Jaargang 9, nummer 1/2.