De bibliotheek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, sinds 1876 ondergebracht bij Universitaire Bibliotheken Leiden, bevat meer dan honderdduizend gedrukte werken, maar ook handschriften, archieven en verschillende deelcollecties. In deze rubriek Uit de bibliotheek belicht een auteur een bijzonder of opmerkelijk object uit de omvangrijke collectie van de MdNL. Voor deze aflevering kiest André Bouwman een verloren gegane codex, waar nog slechts een fotoafdruk van over is:
Door André Bouwman
België heeft zwaar geleden in de Eerste Wereldoorlog. De inval van Duitsland, begin augustus 1914, leidde tot gruwelijke gevechtshandelingen, zoals de Slag om de IJzer. Schokkender nog was de Duitse terreur gericht op burgerdoelen, met als treurig dieptepunt de verwoesting van Leuven, eind augustus. Duitse troepen schoten meer dan 200 burgers dood en staken het oude stadscentrum in brand, inclusief de middeleeuwse Lakenhal waarin de universiteitsbibliotheek gevestigd was. Zo’n duizend handschriften, achthonderd incunabelen en 300.000 boeken gingen in de vlammen op.
Hieronder waren ook vier handschriften uit de Leidse universiteitsbibliotheek. Ze waren eind 1913 op verzoek van de onderzoekers Lecoutere en Reypens aan Leuven uitgeleend. Een van de handschriften (olim LTK 343) bevatte teksten van de Brabantse mysticus Jan van Ruusbroec (1293–1381). Deze zo jammerlijk verloren gegane codex werd ca. 1463 vervaardigd in het klooster Groenendaal bij Brussel, waar Ruusbroec vele jaren prior was.
Toch kunnen we ons nog een beeld vormen van dit handschrift dankzij het toenmalige onderzoek naar Jan van Ruusbroec in België. De codicoloog Willem de Vreese had het handschrift uitgebreid beschreven in zijn De handschriften van Jan van Ruusbroec’s werken (1900–1902). Leoncé Reypens, editeur van Ruusbroecs werken, had bovendien een afschrift van de tekst vervaardigd, thans in de bibliotheek van het Ruusbroecgenootschap te Antwerpen. En een fotoafdruk van een enkele bladzijde uit het handschrift, nu hier getoond, bevindt zich in de Bibliotheca Neerlandica Manuscripta, Willem de Vreeses documentatie van Middelnederlandse handschriften die sinds 1938 in de UB Leiden bewaard wordt.