Mario Molegraaf belicht in deze rubriek recent verschenen bundels van Nederlandse en Vlaamse dichters. Deze keer schrijft hij over De vogelgrens oversteken van Bernice Vreedzaam:

Het was de zomer van 1974, de zomer dat ik veertien zou worden. Joop den Uyl en de zijnen hadden weer wat bedacht: Suriname moest onafhankelijk worden en bij voorkeur meteen. Het jaar daarna was het al zover. Alle slimme Surinamers – en dat waren er best veel – vlogen snel richting Nederland. In de zomer van 1974 zong daarom iedereen mee met het satirische lied ‘Wij willen WW’. Vooral de Surinaams-Nederlandse uitspraak van de w sprak tot de verbeelding. Dat is nu een bilabiale w, vertelde een leraar.

De Bijlmer stroomde vol, Paramaribo stroomde leeg. Natuurlijk vind je er gedichten over in de omvangrijke en indrukwekkende bundel De vogelgrens oversteken van Bernice Vreedzaam (1972). Het is een soort historie van Suriname, vanaf de grote culturen van Akan en Yoruba tot en met morgen. Er staan zelfs jaartallen in de marge, vanaf ‘v.Chr.’ tot en met ‘tt’. ‘Kom, we gaan naar Nederland’ heet een van het jaartal 1974 voorzien gedicht: ‘Kom, we laten het land onbewerkt/ en ontsnappen naar een wereld vol nieuwe herinneringen/ die in onze ogen besloten ligt’. De jonge dichteres ging mee, of zoals ze het noemt: ‘Toen ik liep naar/ de ingang van/ het aardse paradijs/ en met mij velen/ de vogelgrens overstaken’.

De Surinaamse hoofdstad bleef verweesd achter. ‘Paramaribo verliest haar klank, haar luidruchtigheid, het wordt aldoor stiller, met de lege hoge huizen, gesloten winkels en een merkbare leegloop van geschoolde krachten,’ meldt Bernice Vreedzaam in een intermezzo. Het wordt nog erger door Desi B., de man achter de decembermoorden. ‘Je mag bemoeien, bemoei met de vijftien helden, hun spreken werd goud […] hun namen/ weerklinken in tijd,’ dicht Bernice Vreedzaam erover.

Ze schrijft verdrietig over de voorgeschiedenis, de slavenschepen, de Zeeuwse kolonisatoren én hoopvol over de toekomst. Tussen de regels hoor je Afrikaanse goden fluisteren, vergeten voorouders bidden, het hoogst persoonlijke achter de geschiedenis. Een mooi poëtisch experiment onder het motto: ‘Om te weten waar je heen gaat, moet je weten waar je vandaan komt’.

Mario Molegraaf

De vogelgrens oversteken, Atlas Contact, paperback, 192 pag., € 22,99
ISBN: 9789025477028