Mario Molegraaf belicht in deze rubriek recent verschenen bundels van Nederlandse en Vlaamse dichters. Deze keer schrijft hij over Orang/oetan van Gustaaf Peek:

De politiek bestormt de poëzie, ook Orang/oetan, de eerste dichtbundel van Gustaaf Peek (1975). Hij werd geprezen vanwege romans als Ik was Amerika (2010) en Godin, held  (2014). Maar vaak blijkt dezelfde figuur die geen prozaïst als andere prozaïsten is een inwisselbare poëet. Dat geldt niet voor hem, zijn gedichten vallen op door inzet, intonatie, instinct. Wat mij betreft zijn de meest in het oog springende onderdelen van de bundel de aanklacht ‘Land onder’ en de historische reeks ‘De ballade van Saartje Specx (Hirado, 1617 – Formosa, 1636)’.

Saartje Specx, dochter van een VOC-baas en een Japanse vrouw, is geen onbekende verschijning in de Nederlandse literatuur. Cats noemde haar al en ze speelt een rol in Slauerhoffs toneelstuk Jan Pietersz. Coen, maar nooit eerder werd deze schim uit het verleden zo’n levendige verschijning als in de negentien gedichten van Gustaaf Peek. We volgen haar van geboorte tot vroegtijdige dood: ‘Na wat rekenwerk/ Ben je negentien geworden’. In dat korte leven is veel gebeurd, zo verscheen op een nacht ‘een jonge stoute vaandrig’. Hij moest dat met de dood bekopen, zij ontsnapte nét aan de doodstraf. Saartje verruilde Batavia voor Formosa, een aanzienlijk oudere man nam haar mee: ‘Een uitweg verscheen een gekke/ Predikant uit de Palts’.

Peek lijkt zich met haar te vereenzelvigen. Ook hij, met zijn Indische achtergrond, is een kind van twee landen. ‘Nederland nu weet je wat er van een bruiloft komt/ Ik ben het gevolg de tol van je overtocht,’ besluit hij ‘Land onder’. In dat lange gedicht ziet hij de eeuwen door hetzelfde onrecht, onrecht begaan in naam van ons land: ‘Nederland ik vraag je/ Voor hoeveel kerstpakketten kan de slavernij ongedaan worden gemaakt’. Hij somt de wandaden op, soms zonder verklaring. ‘Nederland 14 oktober 1976’ verwijst bijvoorbeeld naar de hardhandige ontruiming van een Moluks woonkamp.

De dichter ziet het als zijn taak het onfrisse geheugen op te frissen: ‘Nederland je herinneringen vastleggen heb je daar weleens aan gedacht’. Zelfs de hypotheekrente ontsnapt niet aan zijn aandacht: ‘Nederland waarom houd je de schatkist zo open voor huizenbezitters’. Gustaaf Peek stemt vast geen VVD.

Mario Molegraaf

Orang/oetan, Querido, paperback, 88 pag., € 19,99
ISBN: 9789025319427