Mario Molegraaf belicht in deze rubriek recent verschenen bundels van Nederlandse en Vlaamse dichters. Deze keer schrijft hij over Bouwdoos van Han van der Vegt:

‘Nog zijn wij mensen/ nog herkennen wij de stank van vroeger/ nog vegen wij ons het gat af,’ dicht Han van der Vegt (1961) in Bouwdoos. Het draait allemaal om het woordje ‘nog’. Wij zijn nóg mensen, maar niet lang meer, wanneer we de dichter mogen geloven. De dichter als onheilsprofeet, waarschuwende vinger naar de samenleving. Zo hebben we er meer in onze poëzie, ook vanwege de toon denk je bij deze bundel regelmatig aan Piet Gerbrandy. Onder broeierige, lijfelijke, verontrustende regels als ‘wat broedt uw baarmoeder tegen u uit?/ wat konkelt er in uw darmkronkelingen?’ zou diens handtekening kunnen staan. Maar hier spreekt dus Han van der Vegt, zo’n dwarse dichter dat hij zelfs voor een dwarse opmaak heeft gezorgd.

De lezer mag niet gerieflijk van links naar rechts. Omdat alles een kwartslag is gedraaid, ben je gedwongen van boven naar beneden te lezen. Uitvoering zorgt voor onbehagen, als om het onbehagen van de inhoud te versterken. Over de menselijke schedel somt de dichter op: ‘kan worden geïntegreerd en draadloos opgeladen/ worden geopend en gesloten/ in 3 delen worden gedemonteerd’. Dat mag grappig klinken, het is lachen met de ondergang voor ogen. De mensheid is er nog, de mens is nog lichaam en geest, maar binnenkort zijn we louter apparaat, van top tot teen gemaakt in mysterieuze fabrieken.

Het lijkt of er iets valt te kiezen: ‘je eigenheid is beschikbaar in maar liefst veertig verschillende tinten’. Maar die eigenheid is zo leeg als een reclameleus. De mens als marionet, en ondanks de montere namen Minke en Fam zijn het duistere krachten die aan de touwtjes trekken. Minke en Fam bieden je een nieuwe persoonlijkheid aan: ‘leg je niet neer bij de persoonlijkheid die je hebt/ eis de persoonlijkheid die je verdient!’. Ze schermen met een keurmerk om een wezen zonder wezen van je te maken.

In het slotgedicht is er propaganda voor de definitieve download: ‘geeft u alles toestemming om uw systeem volledig te herzien?’ Klik vooral niet, tenzij je wilt dat ‘nog’ verandert in ‘nooit meer’.

Mario Molegraaf

Bouwdoos. Probate poëzie, Wereldbibliotheek, paperback, 64 pag., € 22,99 
ISBN: 9789028453456