Mario Molegraaf belicht in deze rubriek recent verschenen bundels van Nederlandse en Vlaamse dichters. Deze keer schrijft hij over Rozige maanvissen van Sytse Jansma:

Je bent ziek geweest, weken was je geveld. Nu loop je voor het eerst weer buiten, tussen vlinders en voorjaar. Hé! Misschien wel: ha! Het lijkt nieuwe adem, nieuwe lucht, een nieuwe wereld, een nieuwe ik. Zulke verhevigde ervaringen heb je bij elke overwonnen tegenslag, zelfs bij rouw, ik kan erover meepraten. Als je je geliefde voor het leven verliest aan de dood overheerst eerst verbondenheid. De ander is niet weg, wij verkeren in hetzelfde schimmenrijk, toch nog samen. Dan volgt de gemene fase, elk vleugje vreugde voelt als verraad, het mag helemaal niet. Later, veel later, is er verzoening, een litteken dat soms schrijnt maar je in het alledaagse bestaan niet meer belet.

Ik zeg dit allemaal vanwege Rozige maanvissen, na enkele uitgaven in het Fries de eerste Nederlandstalige bundel van Sytse Jansma (1980), dichter te Harlingen, of kan ik beter Harns zeggen? In 2016 stierf zijn geliefde Roos, 32 jaar. Een hersenbloeding, of zoals Jansma het beschrijft, hij is tenslotte dichter: ‘duizend rode draden/ als warme lenteregens, drenkten de grond/ achter je ogen en toen werd je meegenomen’. Er volgt een ziekenhuisopname met ‘het zware ademhalen/ van de pompen, de geruststellende dreigende/ geluiden boven je hoofd.’ En dan is er de dood: ‘ze hebben je gebracht, regelrecht/ uit het vrieshuis, op een bed’.

Die intense toon, de zintuigen in hoogste staat van paraatheid. Jansma wilde alles uit deze periode vasthouden en daarom hield hij een dagboek bij. De notities gebruikte hij in zijn poëzie en zo worden we getuige. Van uitvaart en uitstrooien van de as, van alle verschijnselen van de verdrietigste vorm van liefde, liefde achteraf. Steeds verder weg, maar ‘voorlopig laat ik je kleding in de kast’. Gedenken en kaarsjes branden, of in dit geval een moderne variant: ‘in een kerk ergens in lissabon/ heb ik een elektrisch lichtje aangestoken/ een poging van vijftig cent/ iets van gemerkt?’ Tot het moment aanbreekt van ‘het went – went het echt?’ Bijzondere gedichten over wad en woord: ‘je bent er nog, maar minder’. Gedichten van ‘hé! en soms zelfs van ‘ha!’.

Mario Molegraaf

Rozige maanvissen, Atlas Contact, paperback, 64 pag., € 21,99
ISBN: 9789025473051