Mario Molegraaf belicht in deze rubriek recent verschenen bundels van Nederlandse en Vlaamse dichters. Deze keer schrijft hij over Pelgrimsliederen. Het dichterschap van Gerard Reve door Piet Gerbrandy:

Zo weerbarstig worden ze niet meer gemaakt. Gerard Reve (1923-2006) was óók dichter, en wat voor een. De dichters van vandaag buigen braaf. Het Nederlands Letterenfonds verlangt aandacht voor klimaat en diversiteit, dus verschijnt er nauwelijks nog een bundel zonder klimaatpaniek en diversiteitspreek. En vrolijkheid is natuurlijk verboden. Reve schreef een gedicht ‘De blijde boodschap’ dat me ook na honderdste lezing aan het lachen maakt. De dichter zit voor zijn kleurentelevisie, in afwachting van een toespraak van de paus: ‘Zijne Heiligheid zal toch wel gewag maken/ van het toenemend verval der zeden?’ En jawel, het gaat meteen over ‘decadentia, immorale, multi phyl ti corti rocci’. Enzovoorts, de dichter besluit de opsomming in nep-Italiaans met ‘cortomo: nix aan de handa’.

Ik weet ook wel – net als Piet Gerbrandy, schrijver van het uitstekende essay Pelgrimsliederen. Het dichterschap van Gerard Reve – dat er later in zijn loopbaan veel minder te lachen viel. De schrijver leek zich steeds hinderlijker voor zijn werk te posteren. Maar heel lang wist hij op een of andere manier in allerlei gebabbel de essentie van het bestaan te vatten. Via de grootste onzin kwam hij toch tot de opperste waarheid. Pelgrimsliederen inderdaad, maar dan van een pelgrim die op de meest eerbiedige manier oneerbiedig was, en andersom.

Als dichter wordt hij nog altijd onderschat, volgens Gerbrandy. Zelf ziet hij hem als ‘de grootste vergeten dichter uit ons taalgebied’. In de ban van Reve, de essayist spiegelt zich aan hem, misschien vooral aan de wijsheid ‘Hemel en hel, misdaad en straf, dag en nacht, geluk en ongeluk: het een is onlosmakelijk met het ander verbonden’. Een dichter die drank, dood en God in één adem noemde. Het zijn ogenschijnlijk vormloze gedichten, richting proza, of zelfs richting prietpraat. Maar Gerbrandy wijst onder meer op ‘het betekenisvolle binnenrijm en de quasi-logische woordherhalingen’.

Zo kan poëzie ook zijn, laat Gerard Reve steeds weer zien. Waar blijven de dichters van nu die zijn lessen ter harte nemen? Gedichten zonder regels, die alles ontregelen.

Mario Molegraaf

Pelgrimsliederen. Het dichterschap van Gerard Reve, Uitgeverij Fragment, gebonden, 40 pag.,  €35,-