Mario Molegraaf belicht in deze rubriek recent verschenen bundels van Nederlandse en Vlaamse dichters. Deze keer schrijft hij over Niets dan dit van Piet Gerbrandy:

Onze moderne poëzie had horen te beginnen met de koekoek, geen vogel is zo verbonden met het Hollandse voorjaarslandschap. Een vogel met ingewikkelde gewoontes, vandaar dat de koekoek het moeilijk heeft. Na jaren hoorde ik deze lente eindelijk de koekoek weer, meerdere koekoeken zelfs, op een zaterdagmiddag bij de Ackerdijkse Plassen. In werkelijkheid begint de moderne Nederlandse poëzie met een gedicht over de gierzwaluw, een ander symbool van de lente. ‘Zie, zie, zie!’ gieren ze door het gedicht van Guido Gezelle, ‘haaiende en draaiende’.

De gierzwaluwen keren terug in ‘Het lied van de liefde’, een onderdeel van het grandioze dichtwerk Niets dan dit. Een lijflied voor de ziel van Piet Gerbrandy (1958). Hij haakt in op Gezelle’s gedicht, zij het zonder bronvermelding. Onder het ‘Lied’ wordt wél verwezen naar Hooglied 1:2. Daarover mogen we de schouders ophalen. ‘De literatuurverwijzingen zijn uitsluitend bedoeld om indruk te maken. Voor de interpretatie van het gedicht hebben ze geen enkele relevantie,’ merkt Gerbrandy op in zijn verantwoording.

Geloof hem vooral niet. Hij citeert in zijn ‘Lied’ wel degelijk uit Hooglied. Ook alle andere keren dat ik het controleerde, blijken de verwijzingen zeer relevant. Bijvoorbeeld als hij het heeft over een ‘epigram van Plato dat vast niet van Plato is’, als hij een fragment van Sappho noemt of een zin uit het Bijbelboek Handelingen. De dichter is een erudiet, maar hij probeert dat te verbergen in Niets dan dit. Misschien omdat al die kennis het zicht op het eigenlijke doel van deze literaire onderneming belemmert. Het gaat om een openhartige autobiografie, een verkenning van lichaam en geest, door een dichter die al dertig jaar naast dezelfde vrouw slaapt: ‘Je vrijen is een rustig spel geworden/ van roofzucht en wanhopigheid ontbloot’. Bedaagd in het leven, gelukkig allerminst bedaagd in het werk.

Lees deze bundel, met nóg een vogelgedicht, gewijd aan de Noordse stern, die tussen Noordpool en Zuidpool trekt. Gerbrandy dicht indringend over de Noordse stern, de gierzwaluw en vooral over de ziel, de zeldzaamste, misschien al lang uitgestorven vogel, sinds mensenheugenis niet gezien.

Mario Molegraaf

Niets dan dit. Een lijflied voor de ziel, Uitgeverij Atlas Contact, paperback, 120 pag., € 21,99
ISBN: 9789025474027