Mario Molegraaf belicht in deze rubriek recent verschenen bundels van Nederlandse en Vlaamse dichters. Deze keer schrijft hij over Ik ben alles. Villanellen over het thema van de Boekenweek 2023:

Een gelegenheidsuitgave, maar dan eentje die altijd gelegen komt. Sinds een paar jaar brengt de Wereldbibliotheek in het kader van de Boekenweek een bundel met nieuwe gedichten uit. Gedichten die het thema van de Boekenweek volgen en aan een ‘specifieke vorm’ moeten voldoen, zoals Koen van Gulik, uitgever van de Wereldbibliotheek, zegt in het voorwoord van Ik ben alles. Die titel is in 2023 ook de leus van de Boekenweek, officieel uitgelegd als ‘pluriformiteit van onze identiteit’. Volgens Van Gulik gaat het eenvoudig om ‘narcisme’. De vereiste vorm is dit jaar de ‘villanelle’, in Nederland misschien vooral bekend door Drs. P. Maar de villanelle leent zich sinds bedenker Jean Passerat (1534-1602) en diens ‘J’ay perdu ma Tourterelle’ ook voor serieuze literatuur. Zie ‘Mad Girl’s Love Song’, een van de bekendste gedichten van Sylvia Plath, met de zoals voorgeschreven steeds herhaalde regel: ‘I think I made you up inside my head’.

Ik ben alles biedt net als de voorgangers een verrassende kijk op de Nederlandse poëzie van vandaag, vanaf Anne van Amstel tot en met B. Zwaal. Toevallig behoren hun bijdragen ook tot de interessantste van de bundel. Zwaal neemt ons mee naar het jaar 1116, het jaar dat Abélard en Héloïse hun verhouding begonnen. Anne van Amstel, nog net van de generatie dat het eindexamen natuurkunde geen makkie was, schreef ‘Foton’, over het in alle opzichten ongrijpbare deeltje.

Gerry van der Linden beschrijft de villanelle-vorm in een vaardige villanelle. Sommige dichters zwijgen niet na de verplichte negentien regels: Peter van Lier gaat veel langer door en Marc Tritsmans levert liefst drie villanellen. De toon is soms vrolijk, bijvoorbeeld bij Martin Michaël Driessen (‘Maar het liefst ben ik waar Chantal is’) en bij Jos Versteegen (die betreurt hoe door de opwarming van de aarde het liefdeleven van de ‘sneeuwpopminnaar’ is ingestort). Maar vaker zijn de dichters somber. ‘Ach dood laat mij vandaag ontkomen,’ verzucht Jacobus Bos. Ik ben alles? De meeste Nederlandse dichters reageren met een welgemeend: ik ben niets.

Mario Molegraaf

Ik ben alles. Villanellen over het thema van de Boekenweek 2023, Wereldbibliotheek, paperback, 56 pag., € 14,99 
ISBN: 9789028453012