Mario Molegraaf belicht in deze rubriek recent verschenen bundels van Nederlandse en Vlaamse dichters. Deze keer schrijft hij over Sneller langzaam van Judith Herzberg.

Poëzie van het aftasten, poëzie van het terugdeinzen, poëzie van het in dubio staan. Poëzie die er zelfs aan twijfelt poëzie te zijn, die soms inderdaad geen poëzie meer is, maar veel vaker zeer geloofwaardige poëzie. Dan gaat het natuurlijk over Judith Herzberg, jaargang 1934, maar in haar werk zie je in plaats van vastgeroeste ouderdom alle aarzeling van de jeugd. Al zo lang dichteres, toch weet ze nog steeds niet hoe een gedicht hóórt. Dat is ook weer de kracht van haar nieuwe bundel Sneller langzaam. Rijm vindt ze steevast ‘veel te vrijblijvend,’ schrijft ze in een gedicht ‘Gêne’. Daarin spreekt ze ook de hoop uit ‘de gêne van de hoge woorden/ te vermijden’.

Intussen doet ze gewoon wat niet is geoorloofd. Met dromen kun je, volgens haar, ‘nooit/ echt nooit in een vers/ op de proppen (…) komen’. Nu net wat ze in de voorafgaande regels wél heeft gedaan, regels over een droom waarin een wijsheid over ‘jezelf te leren tegenspreken’ wordt verkondigd. Tegenspraak als overtuiging, dat is het misschien het kenmerk van de zo moeilijk samen te vatten Herzberg-poëzie. Iets beweren, het herroepen, vervolgens daarop toch weer terugkomen, en dan wie weet gesterkt of juist niet verdergaan met leven. Leven dat een even onoverzichtelijke strijd is als dichten, grote zekerheden die kleine leugens blijken, één lange zoektocht zonder te vinden, hooguit een spoor, een aanwijzing.

Soms faalt Judith Herzberg, maar het resultaat onthoudt ze de lezer niet. Zo heb ik moeite met ‘Waargeschuwd’ dat draait om gebroken woorden als ‘waar geschuwd’ en ‘tege moed’. Dit gedicht uit Sneller langzaam is één lange vragende zin zonder vraagteken: hoe leg je het vooroorlogse optimisme van een joodse vrouw uit aan twee ‘nog zo te/ vrede on/ besnedenen’. Helemaal mis, wat mij betreft, terwijl bijvoorbeeld het openingsgedicht ‘Maar’ helemaal raak is. Hét gedicht over de corona-epidemie en tegelijk een gedicht over de voornaamste menselijke neiging. De neiging om elke overweging van een maar te voorzien, de neiging ook achter de beste poëzie.

Mario Molegraaf

Sneller langzaam, Uitgeverij De Harmonie, paperback, 48 pag., € 17,50
ISBN: 9789463361422