gepubliceerd op 11 november 2022
Poëzie van nu 27: ‘Een binnenplaats met gras’ van Maurice Gilliams

Mario Molegraaf belicht in deze rubriek recent verschenen bundels van Nederlandse en Vlaamse dichters. Deze keer schrijft hij over Een binnenplaats met gras van Maurice Gilliams:

Wie eenmaal is betoverd, ontwaakt nooit meer helemaal uit de roes. De gedichten van Maurice Gilliams (1900-1982), ik herlees ze in Een binnenplaats met gras, een door Leen Huet verzorgde keuze uit zijn werk. Hij ‘was eerst en laatst een dichter’ schrijft ze. En ze noemt zijn gedichten ‘karig maar vlijmscherp’. Gedichten als Elegie (‘Zondag op het land./ Roken en door ’t venster staren’), Boerenmeisje (‘Als de moede mannen komen/ is zij maan en rozen waard’) en Gedroomd geluk (‘Gij proeft de weemoed niet van een dun Frans boek’). Ze zijn zo sterk dat ze eeuwig lijken, gedichten van toen, van nu, van altijd. Vandaar misschien de aantijgingen van plagiaat.

De stilste poëzie ter wereld. In Elegie klinken nog verre treinen, maar de dichter toeft voor het venster ‘van een boerenkamer/ waar een stoel de stilte tekent/ en de bloemen bruin verwelken/ in een glas groen water’. Maar intussen! Wat verhult al die stilte? In dit geval gaat het niet om stilte voor de storm, maar om stilte na de storm. Annette Portegies legt het allemaal uit in haar fraai geschreven, onontkoombare en onthullende Gilliams-biografie, Weerspiegeld in een waterglas.

Een dichter die voor het leven was getekend. Hij was al uiterst fragiel toen men hem naar een kostschool stuurde. Daar werd hij de préféré van enkele leraren, met alle ongewenste toenadering die daarbij hoorde. Er kwam uiteindelijk een verpleegster, de zo begripvolle en daarom voor sommigen onweerstaanbare mensensoort, in zijn bestaan. Maar een echtscheidingsprocedure, een nachtmerrie die tientallen jaren duurde, zorgde voor nieuwe trauma’s.

Onvermijdelijk ga je zijn poëzie na deze biografie anders lezen. Vlijmscherp inderdaad, de elegante krullen hebben rauwe randen die de ziel snijden. De zachte weemoed van een dun Frans boek verbergt de harde realiteit. De liefde volgens Maurice Gilliams. Mooie romantiek die stuit op de wrede praktijk. Zij wil hem wel:

Maar een schamel poëet
heeft niet wat hij wil om boter te kopen,
en dan vervloeien gauw de liefdewoorden.
–  Ik lees van een kind dat een zeepbel blies
óm een kever: het dwaas en broos verdriet.

De roes doorgeprikt, gebrek aan geld verhindert gedroomd geluk. Betovering die eindigt in ontgoocheling.

Mario Molegraaf

Een binnenplaats met gras. Samengesteld door Leen Huet, Uitgeverij Athenaeum, paperback, 224 pag., € 20,-
ISBN: 9789025367718

Weerspiegeld in een waterglas. Maurice Gilliams 1900-1982, Uitgeverij Athenaeum, gebonden, 440 pag., € 34,99
ISBN: 9789025314224