In deze rubriek neemt Jaap Goedegebuure ons mee op een sentimentele reis langs zijn boekenkasten. Als hem bij een bepaalde titel een herinnering of een anekdote te binnen schiet, deelt hij die met ons.

Looking back

Bijna een jaar geleden begon ik deze rubriek als een voyage autour de ma chambre, om met Xavier de Maistre te spreken, een reis door het verleden voor zover dat is gestold in de boeken die in de loop der tijd op de planken van mijn bibliotheek zijn beland. Aan veel van die boeken zit een herinnering of een anekdote vast, en als ik die aardig of treffend vond, maakte ik er een stukje van.

Veel mooier dan de door mij gevolgde opzet is de manier waarop de Engelse schrijver Norman Douglas (1868-1952) zijn memoires vorm gaf. Van een van zijn minnaressen had hij een Japans wierookvat cadeau gekregen, als beloning voor het redden van haar schoothondje. Vanaf het moment dat het ding een plek in zijn huis kreeg, we schrijven 1897, gebruikte hij het als vergaarbak voor de visitekaartjes die volgens het toenmalige gebruik werden uitgewisseld als men met elkaar kennismaakte. Toen Douglas op leeftijd kwam en om een bezigheid verlegen zat, diepte hij zo nu en dan een kaartje uit de pot op, om te zien wat hij zich nog herinnerde van de persoon die het hem overhandigd had, en maakte daar een notitie van.

Het is een methode die minstens zo productief bleek als de madeleine die Proust in zijn lindebloesemthee doopte, om vervolgens meegesleurd te worden door de stroom herinneringen die hij verwerkte tot de romanreeks À la recherche du temps perdu. Van dat megaproject moest de nonchalante Douglas niet veel van hebben – te veel een kunstig en weloverwogen geweven tapijt, vond hij. Zijn manier van werken was spontaner en grilliger. Wanneer hem niets te binnen wilde schieten, volstond hij eenvoudig met een vraagteken. Afdwalen was geen bezwaar, want zo werkt het geheugen nu eenmaal, het is een labyrint met tal van zijwegen en zonder een duidelijke plattegrond. Niet zelden loop je er in vast. Zo ook Norman Douglas. Behalve al die visitekaartjes bewaarde hij ook tal van brieven. Een daarvan was afkomstig van een Russische geliefde. Lezen en vertalen wat er stond kon hij niet meer, maar de aanblik van haar handschrift was voldoende om opnieuw verliefd te worden.

Jaap Goedegebuure